श्री बुद्धराद्धेस्वर महादेव

                           श्री बुद्धराद्धेस्वर महादेव

 By......नन्द बहादुर महर्जन (थसिमी)

     “ उखान नै छ नजिक को तिर्थ हेला ” भनेर कतै हामी पनि यसै पावन भुमीमा बसेर श्रीबुद्धराधेस्वर महादेवको अपमान त गारिरहेका छैन ?

         श्रीबुद्धराधेस्वर महादेव जस्को बारेमा स्थानिय वासिन्दा तथा वरपरगाउका थोरै ब्यक्तिहरूलाई मात्रा थाहा छ। बुद्धराधेस्वर त्यो ज्योति लिङ्ग हो जुन पौराणीक समयमा ब्राम्ण आदिपती महाराज दक्षले जगत कल्याण्को लागि महायज्ञ गर्नु भएको थियो ।  कुनै पनि शुभ कार्य गर्दा देवको देव महादेवलाई निमण्त्रणा दिनु पर्दथ्यो | यस्तो शुभ कार्यमा  तिनै लोकका ज्ञानी,ऋशी,देव देवी,तपस्पि,तथा ब्राम्णको साथ साथी ब्रम्हा,बिष्णु,महेश्वरको सहभागि भएको यस यज्ञमा  सबै अमंगल कार्यलाई दुर गरिदिने मंगलवान महादेवलाई निमण्त्राणा नगरेको हुँदा बिना निमण्त्राण मात सतिदेव स्वयम गई आफ्नो परम पितालाई भेट्न गएकी थीइन। आफ्न परम पिता महाराज दक्ष प्रजा पतिलाई यस महायज्ञमा आफना पती महादेवलाई बोलाउन बिनम्र आनुरोध गर्दा पनि महादेवलाई निमण्त्रणा दिन मानेको थिएन । प्राचिन कालमा जगत कल्याण्को लागि प्रयज्ञ भने ठाउँ मा ठुलो महयज्ञ गरेको थियो तिनै लोकका सबैलाई निमण्त्रणा दिई सबैलाई बोलाएको थियो । सो समयमा प्रजाहरूको पती ब्राम्ण आदिपती दक्ष महाराज पनि यज्ञमा भाग लिना आउनु भएको थियो। सबैले दक्षको समान गरेको तर श्री महादेवले समान गर्नु भएको थिएन् ,धर्तिका पर्म पिता,देवताहरूको पनि महान देवता श्री महादेवले यस्तो व्यबहार गरेको हुँदा दक्ष प्रजापती सबैको सामु निचा भएको र हेला गरेको भन्दै यस्को प्रतिसोधमा अब धर्तिमा गरिने कुनै पनि महायज्ञमा महादेव लाई निमण्त्राण गरिने छैन र बहिस्क्रीत गरिने छ भनेर घोषणा गरे अनुरूप नाना थरिका अशुभ शब्दहरूले आफ्नो छोरीलाई गाली गरेका थिए । सती देवीले मेरो पतिको भरी सभामा अपमान गरेको र त्यस्तो शुद्ध र पवित्र महादेवलाई यस्तो झुथा लान्छनाहरू लागएको जुन लान्छनाले गर्दा  मेरो शरीर सेमत अशुद्धी भएको र यस्तो अशुद्धी शरीर लिएर हिमालय पर्बत जान नस्किने र बिना महादेवको निमण्त्रन्णामा यो यज्ञ मात्रा होइन कुनै पनि यज्ञ सफल नहुने  भन्दै आफ्नो पतिको भरी सभामा अपमान गरेको सहन नसकी महायज्ञको अगाडि बसेर सती देवीले आफ्नो प्राण त्याग गरेकी थीइन  भने कुरा शिव महापुराणमा उल्लेख गरिएको पाईन्छ , पती ब्रतताको धर्म निभाएर प्राण त्याग गरेकी सती देवीको मृत्‍यु बियोगलाई सहन नस्केर महादेबले आफ्नो पती सती देबिको मर्णात लासलाई बोकेर घुम्दा घुम्दै यस प्रिथ्बी आईपुग्नु भएको थियो । यसरी घुम्दै जाने क्रममा बिभिन्न ठाउँमा सतिदेवीका शरीरका बिभिन्न भागहरू खसेका थिए, जहाँ जहाँ सतीको शरीरका भागहरू खसेका थिए त्यहा त्यहा शिव लिङ्ग उत्पती भएका थिए,यस्तै यस सिद्धिपुर थसिमा पनि सती देवीको निधार खसेको थियो रे सोही निधार खसेको ठाउँ बाट ज्ञानको ज्योति लिङ्गको रूपमा उत्पती भएको थियो र जस्लाई श्री बुद्धराधेस्वरको नाम बाट  चीनिन्छ जुन कुरा श्री स्वस्थानी ब्रत कथामा उलेख्ख गरीएको पाईन्छ ।

जुन ज्योति लिङ्ले यस सिद्धिपुर (थसि)को भुमीलाई पवित्र बनाएको छ भने यस् लिङ्ग १२ महिने जलासयमा बिराजमान हुनुहुन्छ । यस पवित्र लिङ्ग गोदावरी खोलाको नजिक, देशको राजधानी काठमाडौं बाट सिर्फ ७ किलो मिटर पर अर्थात चक्र्पथ बाट ३.२ किलो मिटर पूर्वको दुरिमा रहेको पुरनो बस्ती ,उपत्यका भित्र आफ्नै मौलिकता बोकेको ,वरिपरि गाउँ नै गाउँले घेरिएको बिचमा शानत र स्वच्छ बातावरणमा अवस्थित ललितपुर जिल्लाको प्राचिन एैतिहासिक सिद्धिपुर गाविस बिराजमान हुनुहुन्छ ।यस सिद्धिपुरको पावन भुमी धर्मिक तथा सन्स्कृतिक हिसाबले पनि अती नै मह्त्व पूर्ण भुमी मानिन्छ, श्री बुद्धराधेस्वरको साथ साथी यस गाउको मध्य भागमा अब्स्थीत श्री सिद्धेस्वर महादेबको पनि उतिकै मह्त्व साथ पूजा आजा गरिन्छ मल्लकालिन समयमा हालको  (थसिमा) सिद्धिपुरमा बस्ती बसालिसके पछी  मठ मन्दिर बनाउनको लागि जङ्गल फडनी गरेर खन्दा खेरी कालो ज्योति लिङ्ग स्वयम उत्पती भएको थियो, स्वयम सिद्ध भएकोले सो लिङ्गको नाम सिद्धेस्वर महादेवको नामाकरन गरीएको कुरा जेष्ठ नागरीकहरूको भनाइ छ, भने सोही महादेवको नाम बाट गाउको नाम सिद्धिपुर हुन गएको मानिन्छ ।

       हिन्दू धर्म अन्तर्गत पर्ने थुप्रै चाडपर्बहरू मध्ये बाला चतुर्दसी पर्बको पनि छुतै मह्त्व रहेको पाईन्छ । प्रत्येक बर्षको हेमन्त ऋतुको मार्ग क्रीस्न चतुर्दशी पर्बलाई शतबीज छर्ने पर्ब भने गरीन्छ।  बाला चतुर्दशी साथै नेवारीमा बालाच्:ह्रे पनि भने गरिन्छ ।यो पर्ब बिशेष गरी दिवंगत माता पिताहरूको सम्झनामा मनाइन्छ ।

                             नेपालीमा शतम को अर्थ सय र बीजको अर्थ बीउ हुन्छ ,यसरी शतबीज भन्नाले सय थरी बीउ भने बुझिन्छ ।ाफ्ना माता ,पिताको आशौच वा वर्खी बारेको समय बाधयताले गर्दा गर्नु पर्ने बिबिध नियमहरूको पालना गर्न नसकिने हुनाले मार्ग क्रीशन त्रायोदशिदका साझ दियो बाली रात भरी सिवालयहरूमा जाग्राम बसी भोली पल्ट पशुपती म्रीग्स्थली एबं कैलाशमा शतबीज छर्नाले अन्न वा सुनचादी दान गरे भन्दा पनि ठुलो पुण्य मिल्छ र म्रीतकरूले जिबित अवस्थामा गरेका पापरू नस्त भई बैस्णवमा बैकुण्ठवास र शिवमार्गी भए कैलाशमा वास गर्न पाउछन भने पुराणमा उल्लेख गरिएको छ ।

साथै यस् सिद्धिपुर थसिमा रहेको श्रीसिद्धेस्वर महादेव र श्रीबुद्धराधेस्वर महादेव परिसरमा  पनि रात भर जाग्राम बस्ने परमपरा त छदैछ भने पशुपती , म्रीगस्थली र कैलाशमा शतबीज छरी सकेपछी सिद्धेस्वर महादेवको दर्शन गरे कुनै पनि काम सिद्ध हुने र श्रीबुद्ध राधेस्वर महादेवको दर्शन गरे शुद्धि,बुद्धी र ज्ञान बढ्ने कुरा जेष्ठ नागरीकहरूको भनाइ छ त्यसैले  यो २ वटा पवित्र स्थलमा दर्शन गर्न नबिर्सनुहोस