जनै पूणिर्मा र क्वाँटी

　

जनै

पूणिर्मा र क्वाँटी

निजीरोस श्रेष्ठ - नेपालीहरूले मनाउँदै आएका विभिन्न चाडपर्वहरूमध्ये श्रावण शुक्ल पूर्ण्र्िमाको दिन मनाउने जनै पूर्ण्र्िमा पनि एक हो । यस पर्वमा जनै लगाउनुपर्नेहरूले पुरानो जनै फुकाली चोखो गरी नयाँ जनै फेर्ने गर्छन् । पुरोहितहरूले यजमानहरूको हातमा पहेंलो धागोको रक्षाबन्धन बाँधिदिने, नेवार समाजमा भ्यागुतोलाई भात ख्वाउने अर्थात् ब्यांजा नकेगु भनेर सिमिको पातमा भात, क्वाँटी, मासु, मूला, भ्यागुते फूल आदि राखेर कृषकहरूले आ-आफ्नो खेतमा र अरूहरूले आफ्नो घरको दैलामा राख्ने
चलन छ ।
यसबाहेक यस पर्वमा विभिन्न तीर्थस्थलहरूमा जस्तो गोसाइँकुण्ड, मणिचूडदह, पाटनको कुम्भेश्वर आदि ठाउँमा मेला लाग्ने गर्छ । भक्तजनहरू आफूलाई पायक पर्ने वा मनपर्ने ठाउँमा गई मेला भर्न जाने चलन छ । जनै पूर्ण्र्िमालाई नेवार जातिले "गुंपुन्हि" वा क्वाँटी नखः पनि भन्ने गर्छन् । गुंपुन्हिको चार दिन अगाडि चाँगुनारायण देउतालाई हनुमानढोकामा लगिन्छ । जनै पूणिर्माको लागि क्वाँटी भिजाए भयो भन्ने सन्देश दिन यसो गरिएको हो भनिन्छ ।
नेपालमा जनै पूणिर्माको दिन विशेष परिकारको रूपमा "क्वाँटी" पकाउने चलन छ । क्वाँटी भात वा सुख्खा रोटीसँग खाने गरिन्छ । पुर्खाहरूले प्रचलनमा ल्याएका यो परिकारले शरीरलाई फाइदा गर्छ । साउन महिनामा मनसुनी झरी परिरहने हुँदा मानिसहरूको स्वास्थ खराब भई चिसो लाग्ने, ज्वरो आउनेजस्ता रोग लाग्ने हुँदा क्वाँटी खाँदा यसले शरीरमा शक्ति बढाई रोगहरूसँग लड्ने क्षमता बढाइदिन्छ । जनै पूणिर्मामा क्वाँटी बनाएर खानका लागि, कसैले चार दिनअगावै गेडागुडीलाई भिजाएर टुँसा उमारेर वा कसैले एक दिन अगाडि मात्र भिजाएर पकाएर पितृ र देउतालाई चढाएर खाने गरिन्छ ।
क्वाँटी बनाउन खासगरी ९ थरीका गेाडागुडी जस्तो- ठूलो केराउ, सानो केराउ, भटमास, गेडा सिमि, बोडी, गेडा मास, गेडा मुङ, चना, मस्याङ आदि मिसाइन्छ । क्वाँटीको परिकार बनाउँदा क्वाँटीसँगै एक विशेष किसिमको साग "ललिचा" पनि मिसाइन्छ । यस सागले पेट सफा गर्ने जनविश्वास
छ । यसबाहेक पेटमा वायु निस्कन नदिन ज्वानो तथा अरू मसलाहरू पनि राखिन्छ । क्वाँटी पाकेपछि यसमा कसैले गहुँको रोटी, वा पेँडा वा कसैकसैले ममः नै बनाएर मिसाउने गर्छन् । क्वाँटीलाई खासगरी क्यालोरी, कार्बोहाइड्रेट, सेलुलोज, खनिज पदार्थ, क्याल्सियम, फलाम आदिको राम्रो स्रोत मानिन्छ भने प्रोटिन र थायमिनको अत्यन्त राम्रो स्रोत
मान्न सकिन्छ ।
क्वाँटीमा भिटामिन बी १२ बाहेक अरू सबै
प्रकारका भिटामिन बी पाइने हुनाले यसलाई
भिटामिन बी समूहको राम्रो स्रोत मानिन्छ । अझ टुसा नउमारेको क्वाँटीमा भन्दा टुसा उमारेको क्वाँटीमा भिटामिन बी समूह झन्डै दोब्बर हुन्छ । क्वाँटीमा भिटामिन सी पाइँदैन । तर क्वाँटीलाई उमारिएको खण्डमा यसमा भिटामिन 'बी'का साथै यसमा भएको कार्बोहाइड्रेट भिटामिन 'सी'मा परिणत हुन्छ । यो बालक, वयस्क, वृद्ध सबैलाई उपयोगी खाद्य
वस्तु मानिन्छ ।
क्वाँटीले शरीरमा तागत बढाउँछ, तापक्रम सन्तुलन गर्छ, रोगसँग लड्ने क्षमता बढाउँछ, शरीर वृद्धि तथा विकास गर्न तथा घाउ भर्न मद्दत गर्छ । यसले शरीरमा रगत बढाउन, हाड र दाँतको विकास गर्नाका साथै बलियो बनाउन मद्दत गर्छ ।
यसरी साना बालकदेखि वृद्धसम्मले क्वाँटी खाएर आफ्नो शरीरलाई चाहिने पौष्टिक तत्त्व प्राप्त गरेर शरीर स्वस्थ बनाउन सक्छन् । तर आवश्यकभन्दा बढी खाएमा, शरीरमा अपच भई पेट दुख्ने,
ग्यास बढ्ने, झाडाबान्ता हुन पनि बेर लाग्दैन ।
त्यस्तै शरीरमा विभिन्न रोग भएका
मानिसहरूले आफूमा भएको रोग हेरी खान हुन्छ वा हुँदैन भन्ने कुरा पनि थाहा पाउन आवश्यक छ । अपच, बाथ, वायु बिकार, झाडाजस्ता रोग भएकाहरूले क्वाँटी खानु ठीक हुँदैन । तर रक्तअल्पता रोग भएको मानिसले क्वाँटी खानाले शरीरलाई फाइदा गर्छ ।
प्रकाशित मिति: २०६८ श्रावण २७ ०८:३५