खोकनामा नुहाइधुवाइ प्रतिबन्धित

नुहाइधुवाइ प्रतिबन्धित

खोकनामा एक वर्षलाई विवाह, व्रतबन्ध र तिहारसमेत रोकियो

कान्तिपुर संवाददाता ललितपुर, श्रावण २६ -

         गाउँभरि सरसफाइ र नुवाइधुवाइ प्रतिबन्ध । अनुमान गर्नुहोला, पानीको अभाव भएछ तर वषर्ायाममा छेलोखेलो पानी बगेका बेलामा ललितपुरको नेवार बस्ती खोकनामा पानीको अभाव हुने कुरै भएन । खोकनावासीहरू जात्रा मनाउन एक महिनासम्म नुवाइधुवाइ र सरसफाइ नगर्ने मनस्थितिका साथ तयारीमा जुटेका छन् ।

'खोकनामा १२ वर्षे जात्रा सुरु हुन लाग्यो,' बिहीबार आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा स्थानीय शरणगोपाल महर्जनले भने, 'एक महिनाको अवधिभर हामी गाउँमा नुवाइधुवाइ जस्ता सरसफाइ र टेलिभिजन हेर्ने, गाउने, बजाउने जस्ता मनोरञ्जनका काम बन्द गर्छौं ।' खोकनामा हुने १२ वर्षे जात्राको एक महिनाभर गाउँ र गाउँवासीका लागि यस्तो सांस्कृतिक नियम लागू हुने उनले बताए । जात्राको नियमअनुसार गाउँभरि एक महिनासम्म लुगा धुने र नुहाउने गर्न निषेध छ । यसैगरी बाजा बजाउन, रेडियो तथा टेलिभिजनजस्ता मनोरञ्जनका साधन घन्काउन, पूजा र टीकाटालो गर्नसमेत रोकिएको छ । साउन ३० गतेदेखि एक महिनासम्मको यो अवधिमा खोकनाको इन्द्रायणीदेवीलाई गुफा राखिने र त्यसबीचमा विभिन्न कडा नियम पालना गर्नुपर्ने चलन रहेको मन्दिरको गुठीका पुजारी बेखानर महर्जनले बताए । 'छालाका सामान गाउँभित्र ल्याउनसमेत पाइँदैन,' उनले भने, 'नत्र गुफा राखेका बेलामा देउता रिसाउँछन् ।' साउन ३० गतेदेखि सुरु हुने १२ वर्षे जात्रा एक वर्षसम्म चल्नेछ । गुठीले एक वर्षका लागि छुट्टै नियम बनाएको छ । यो नियमअनुसार जात्राको वर्षभर गाउँलेहरूले विवाह, व्रतबन्ध र नेवार किशोरीको गुफा राख्ने संस्कारसमेत मनाउन पाइँदैन । तिहारसमेत मनाउन पाइँदैन । खोकनामा दसंै नमनाउने चलन छ । कुखुराको अण्डा र मासुसमेत प्रतिबन्धित भएको छ । जात्रा अवधिभर नियम र निर्देशिका गाउँभर प्रसारप्रसार गर्ने तयारी छ । धार्मिक आस्थाका कारण सबैले नियम पालना गर्ने भएकाले अनुगमन र निगरानीको जरुरत नभएको स्थानीय पुजारीहरूले बताए । खोकनावासीका अनुसार ५६ सालको जात्रामा पूर्णरूपमा यी नियम कार्यान्वयन भएका थिए । 'यसपालि पनि सबैले नियम मान्छन्,' एक स्थानीयले भने, 'नुहाउन मन लाग्नेहरू गाउँ बाहिर गएर नुहाएर र्फकन्छन् ।' खोकनाका स्थानीय शरणगोपाल महर्जनले एक वर्षको अवधिमा राजधानीका विभिन्न शक्तिपीठमा जात्रा र सांस्कृतिक झाँकी निकालिने बताए । विगतमा राजासँग मुकुट साट्ने जात्रासमेत हुने गरेकामा यसपालिदेखि स्थानीयले राष्ट्रपति कार्यालयमा सो समारोह गर्ने निर्णय गरेका छन् । जात्राको क्रममा देवगण बनेका पुजारीले खोकना परिक्रमा गर्दा घरघरबाट पूजा र स्वागत गर्ने परम्परा छ । १२ वर्षे जात्राकै क्रममा देवगणको विशेष पोसाक, गहना र शृंगारका सामान परिवर्तन गर्नुपर्ने भएकाले सहयोग रकम न्यून भएको गुठीका सदस्यहरूले बताए । यसपालि ५ लाखको बजेट निकासा भएको स्थानीयको भनाइ छ । ४४ सालको जात्रामा ८० हजार र ५६ सालमा ४ लाख निकासा भएको अनुपातमा यसपालिको बजेट न्यून रहेको पुजारी बेखानर महर्जनले गुनासो गरे । 'पुरातात्त्विक महत्त्वको गाउँको जात्रा र संस्कृतिलाई बजेट छुट्याउन सरकारले कन्जुस्याइँ गर्‍यो,' उनले भने ।

प्रकाशित मिति: २०६८ श्रावण २७ ०७:५५